Problem z wywłócznikiem kłosowym na Jeziorze Średnim

Wywłócznik kłosowy - makrofit, który porasta Jezioro Średnie w Turawie i aktualnie posiada korzystne warunki rozwoju. Przyczyniła się do tego czystość wody, w tym osiągnięta na zbiorniku duża przejrzystość wody - do ok. 2 m. W wyniku bardzo dobrej dostępności słońca do dna zbiornika, zachodzą naturalne procesy fotosyntezy, które pobudzają roślinność do rozwoju. Na podstawie monitoringu dna Jeziora Średniego i badań osadów dennych jednoznacznie wynika, że wywłócznik kłosowy posiada korzystne warunki do rozwoju. Ponadto preferuje podłoże bogate w wapń, wody stojące lub wolno płynące.

Znaczenie roślinności zanurzonej dla ekosystemu wodnego

- wywłócznik kłosowy na tafli zbiornika wygląda nieciekawie, ale ta roślina jest niegroźna. Zgodnie z opinią naukową autorstwa Prof. dr hab. Ryszarda Gołdyna. pt. "Znaczenie roślinności zanurzonej dla funkcjonowania ekosystemu jeziornego" - cyt.: nie można doprowadzić do całkowitego niszczenia roślinności zanurzonej, ponieważ jest ona "wskaźnikiem dobrej jakości wody".

Z naukowego i ekologicznego punktu widzenia roślinność zanurzona jest korzystna, albowiem do wzrostu zabiera fosfor i azot, kumulując te pierwiastki w swych tkankach. "Stanowi tym samym konkurencję o te związki dla fitoplanktonu, który z braku pierwiastków biogennych w toni wodnej nie może się namnażać i tworzyć zakwitu wody.

Roślinność podwodna jest podłożem, do którego przytwierdzają się liczne glony i inne organizmy. Jest też miejscem występowania licznej fauny bezkręgowców, stanowiących pokarm dla większych zwierząt kręgowych, stąd jest miejscem żerowania ryb i ptaków wodnych.

Dla ryb stanowi też doskonałą kryjówkę, zwłaszcza stadiów narybkowych, przyczyniając się do większej ich przeżywalności. Jest to szczególnie ważne w przypadku szczupaka, preferowanego w jeziorach rekultywowanych. Szczupak wykorzystuje też roślinność podwodną do przytwierdzania doń składanej ikry, stąd w jeziorach z taką roślinnością tarło szczupaka jest bardzo udane".

Jakie działania można podjąć w celu rozwiązania problemu nadmiernego rozrostu wywłócznika kłosowego?

- w związku z tym, że aktualnie brak jest skutecznej metody, która pozwoliłaby skutecznie zahamować rozrost opisanej roślinności, Gmina Turawa przy współpracy z Uniwersytetem Przyrodniczym w Poznaniu, na którym Wydział Rolnictwa i Bioinżynierii Instytutu Inżynierii Biosystemów Zakład Maszyn i Urządzeń Rolniczych opracował technologię koszenia makrofitów - zaplanowała przeprowadzenie takich zabiegów.

Prace rozpoznawcze, polegające na sprawdzeniu technologii na Jeziorze Średnim, odbyły się w czerwcu 2017r. Prace te pozwoliły na dopasowanie specjalistycznej kosiarki do warunków Jeziora Średniego, a zwłaszcza do tak specyficznej rośliny, jaką jest wywłócznik kłosowy. Roślina ta charakteryzuje się tym, że ze względu na długie i miękkie łodygi bardzo łatwo poddaje się tworzącej się pod wpływem ruchu fali.

Pierwsze koszenie makrofitów za pomocą specjalistycznego sprzętu pływającego z jednoczesnym zbieraniem z toni wodnej zaplanowano na przełomie sierpnia-września 2017r. Kolejny zabieg koszenia zaplanowany jest na 2018 rok.

Skoszone części roślin są usuwane poza zlewnię jeziora, a następnie odbierane przez firmę wywozową i zagospodarowane na terenie kompostowni w Opolu.

Dzięki wykoszeniu i zebraniu dużej ilości biomasy nie dojdzie do obumarcia rośliny, a w konsekwencji do jej rozkładu i gnicia.

Na przeprowadzenie w/w działań Gmina Turawa występowała o wsparcie finansowe do WFOŚiGW w Opolu. Zadanie pn. "Zachowanie bioróżnorodności ekosystemu wodnego Jeziora Średniego poprzez ograniczenie nadmiernego rozrostu wywłócznika kłosowego - zabieg koszenia makrofitów" otrzymało dofinansowanie z WFOŚiGW w Opolu w ramach programu "Ochrona Przyrody oraz Krajobrazu i Leśnictwo".

Jednym z kluczowych warunków uzyskania dofinansowania na przeprowadzenie zadania jest zakładany efekt ekologiczny w postaci:

zachowanie bioróżnorodności ekosystemu wodnego Jeziora Średniego w Turawie,
ochrona zbiornika przed niekontrolowanym rozrostem wywłócznika kłosowego,
poprawa warunków bytowania flory i fauny,

Środowiskowym celem działań jest przywrócenie równowagi biologicznej środowiska przyrodniczego zbiornika i bioróżnorodności bez ingerencji w ekosystem wodny.

Niewątpliwie podjęte działania przyczynią się do poprawy użytkowania zbiornika pod względem turystycznym i wędkarskim. Intensywny rozrost wywłócznika kłosowego spowodował zajęcie znacznej powierzchni zbiornika, co przeszkadza turystom korzystającym z jeziora (np. pływanie sprzętem wodnym - rowerki wodne) oraz wędkowaniu.

Z podobnym problemem borykają się władze Gniezna i Poznania, gdzie na Jeziorze Winiary w Gnieźnie i Jeziorze Rusałka w Poznaniu występuje w rekordowych ilościach roślina pod nazwą rdestnica kędzierzawa. Koszenie rdestnicy za pomocą pływającej kosiarki zostało zastosowane na przez Urząd Miasta Poznań oraz przez Urząd Miejski w Gnieźnie.

Jak czytamy na stronie internetowej: www.moje.gniezno.pl, wykaszanie rdestnicy kosiarką pływającą jest wskazane ze względu na stan ekologiczny Jeziora Winiary.

Warto zaznaczyć, że "zwalczanie" wywłócznika kłosowego na Jeziorze Średnim jest zadaniem niezwykle trudnym. Gmina Turawa od dłuższego czasu poszukiwała rozwiązania problemu nadmiernego rozrostu wywłócznika kłosowego. Prowadzone były konsultacje w tym zakresie z Polskim Związkiem Wędkarskim Opole, Wykonawcami oraz naukowcami zajmującymi się ochroną wód, w tym z Uniwersytetem im. A. Mickiewicza w Poznaniu, który sprawuje nadzór naukowy rewitalizacji Jeziora Średniego w Turawie. W tym przedmiocie została wydana opinia naukowa autorstwa Prof. dr hab. Ryszarda Gołdyna. pt. "Znaczenie roślinności zanurzonej dla funkcjonowania ekosystemu jeziornego".

Zgodnie z treścią w/w opinii nie można doprowadzić do całkowitego niszczenia roślinności zanurzonej, ponieważ jest ona "wskaźnikiem dobrej jakości wody".

Z dotychczasowej wiedzy w tym zakresie wynika, że cyt. "nie istnieje idealna metoda pozwalająca pozbyć się tego typu roślin wodnych w sytuacji na dużą skalę. Metody mechaniczne w rodzaju różnego rodzaju włók, bron czy podwieszonych pod pływakami belek działających jak grabie, powodują przede wszystkim rozdrobnienie roślin, co może wywołać efekt wzmożenia rozrostu na zasadzie tzw. "dodatniego sprzężenia zwrotnego".

Przeprowadzone zostały prace mechanicznego usuwania makrofitów poprzez jego wyciąganie z toni wodnej. Ze względu na skalę problemu oraz brak dostępu do wszystkich części zbiornika (skarpy, brak dojazdu) udało się usunąć roślinność tylko i wyłącznie z fragmentu jeziora.

W celu rozpoznania skali problemu w październiku 2016r. zlecony został monitoring dna Jeziora Średniego oraz pobór osadów dennych. Z przedmiotowego monitoringu jednoznacznie wynika, że makrofity posiadają korzystne warunki do rozwoju.

Warto przypomnieć, że wszelkie działania prowadzone przez Gminę Turawa w tym zakresie muszą być zgodne z obowiązującymi przepisami ochrony środowiska oraz ochrony przyrody, w tym uzgadnianie z organami ochrony środowiska wyższego szczebla, nie mogą ingerować w ekosystem wodny i zaburzyć dotychczasowych efektów rewitalizacji w/w jeziora.


Kosiarka pływająca	Zebrana biomasa

Kosiarka pływająca	Pracująca kosiarka na Jeziorze Średnim

Wynoszenie zebranej biomasy poza zlewnię jeziora	Zebrana pryzma biomasy